Een vrouw met mooie borsten

Veere Wachter is iemand met een onstilbaar verlangen naar meer. Dat uit zich concreet in de manier waarop ze liefheeft. Ze is al lang en fijn samen met Krzys, maar dan is daar opeens Janna, en daar moet ze ook iets mee. Ze ontwikkelt een obsessie voor Janna, die weliswaar een vriendin wordt met wie ze veel deelt, maar ook niet meer dan dat. Veere is zich daar terdege van bewust – en toch:

‘Maar ik zal onze verbondenheid in dit dagboek proberen te beschrijven. Fictie maken van liefde die wel bestaat, maar misschien niet durft te zijn.’

Een vrouw met mooie borsten is een roman in dagboekvorm. Non-fictie, fictie, autofictie? Het maakt niet echt uit. Een vrouw doet verslag van haar leven, dat plotseling in het teken komt te staan van haar kankerdiagnose. Die dagboekvorm gaat gepaard met beperkingen – persoonlijk bleef ik mezelf afvragen of en hoe dit verhaal anders verteld zou kunnen worden. Dat neemt niet weg dat er hier groots wordt geschreven, vaak juist over de kleine dingen. Als Veere het ziekhuis uitloopt, realiseert ze zich dat ze ‘op een vreemde, verre manier’ houdt van haar chirurg. De liefde is voor haar nooit ver weg.

Een vrouw met mooie borsten is het fictieve dagboek van Veere Wachter, een dromerige literatuurliefhebbende vrouw van bijna veertig die met haar man in Amsterdam woont. Haar man is lief voor haar, en geeft Veere de vrijheid waar ze behoefte aan heeft; de vrijheid die ze nodig heeft om te schrijven, te kunnen doen waar ze zin in heeft, te leven. Maar ze verlangt ook naar vriendinnen, relaties met vrouwen. Die relatie en dat verlangen staan elkaar overigens niet in de weg – een verfrissend gegeven.

Hoofdpersonage Veere wordt ongeveer tegelijkertijd met twee compleet tegenovergestelde factoren geconfronteerd: één, Janna, waar ze hopeloos verliefd op wordt. En twee, ernstige borstkanker, die haar gezondheid zwaar onder druk zet. Ik vond de stukken over de kanker aangrijpend: het was bijzonder indrukwekkend om zo dicht op Veeres ervaring te zitten, zo dichtbij te komen, zo pijnlijk om te lezen hoe allesverwoestend en allesoverheersend zoiets is. Maar de obsessie met Janna begreep ik iets minder goed. Misschien is het de dagboekvorm die ervoor zorgt dat de daadwerkelijke verliefdheid voor mij op een afstandje bleef: de fragmenten gaan namelijk over dat Veere Janna wil zien, maar het daadwerkelijke zien, dat gebeurt als ik er niet bij ben. En als we Janna dan zien, komt ze vervelend over – alsof ook Veere zich aan haar ergert. Soms komt de verliefdheid dichtbij, maar voor mij had dat meer gemogen – en ik denk dat het echt aan de vorm van het boek, namelijk, het literaire (fictieve) dagboek, ligt.

Tip: lees het interview met Elte Rauch in De Groene Amsterdammer, waarin ze vertelt dat ze binnenkort een roman zal publiceren. Daar zie ik in elk geval erg naar uit: dit interessante, moedige hoofdpersonage in een nieuwe vorm – want hoewel de dagboeken voor mij wat ver weg bleven, heb ik nog geen genoeg van Veere Wachter.

Er is een zin van Alain de Botton die ik me vaak herinner: ‘The important books should be those that leave us wondering, with relief and gratitude, how the author could possibly have known so much about our lives.’

Ja, de details in dit dagboek zijn anders dan die in mijn eigen leven. Ik ben godzijdank niet ziek en niet getrouwd. Toch herken ik mezelf in Veere. In haar onvermogen haar diepste verlangens uit te spreken, uit angst dat de ander haar erom af zou wijzen. Haar geveinsde nonchalance. Ik voel ook ‘de drang naar intense verbindingen […] maar ook mijn obsessie met vrijheid, mij niet volledig willen overgeven aan iemand’. Ook ik ‘vind het hier en nu vaak volstrekt oninteressant en uiterst teleurstellend’.

Opluchting en dankbaarheid, ja, maar in het geval van Een vrouw met mooie borsten ook: schaamte en ongemak. Ongemak bij de passie waarmee Veere zich aan elke bevlieging overgeeft, vaak op het wanhopige af. Hoe ze daarbij steeds dezelfde fouten maakt, terwijl ik als lezer de ramp allang zie aankomen. Mens, het zou je goed doen je eigen woorden eens terug te lezen, dacht ik regelmatig. Niet dat ik dat zelf vaak doe, teruglezen in mijn dagboek, en niet dat dat helpt. We kunnen onszelf in een moment van helderheid krachtig toespreken via onze dagboekpagina’s, maar als de emotie hoog zit, tuimelen de woorden op het papier. En ja, dat is ongemakkelijk om (terug) te lezen.

Toch ben ik vooral dankbaar voor dit boek. Het was een goede oefening in het verdragen van de pijnlijkste, verwarrendste emoties van de mens. In het tolereren van contradicties en het je overgeven aan het onbekende. Ik denk dat dit voor mij, en ik vermoed ook voor Veere, een levenslange klus zal zijn. Gelukkig zijn er dagboeken, vol en leeg, die ons onderweg kunnen bijstaan.

Toen ik de achterflap las van Een vrouw met mooie borsten, realiseerde ik me meteen dat ik te maken had met een ambitieus boek: de onderwerpen buitelen over elkaar heen. Het gevaar is dan natuurlijk dat geen enkel onderwerp werkelijk wordt uitgediept in het boek. Ik had daar bij deze roman geen enkele last van, door de vorm waarin Rauch het geheel gegoten heeft. Doordat ik het verhaal las vanuit het fictieve dagboek van Veere Wachter, was het ‘aanstipperige’ gehalte van sommige passages heel goed te verklaren. Ik moest glimlachen toen Veere zich de grote vraag stelde of dé waarheid wel bestaat, om er vervolgens nooit meer op terug te komen. Dat is het leuke aan een dagboek: je kan van alles schrijven zonder je te hoeven bekommeren om een onderbouwing. Daarbij is de intense liefde van Veere voor Janna wel degelijk verder uitgewerkt, net zoals Veeres ziekte.

Hoewel Veere door haar ziekte en onbeantwoorde liefde een meelijwekkend personage is, zat ik me soms toch aan haar te ergeren. Sowieso heeft Rauch haar niet overdreven sympathiek gemaakt – wat ik sterk vind. Wat ik het meest ergerlijk vond was Veeres herhaaldelijk overgaan op de Engelse en Franse taal. Het Engels is te verklaren vanuit haar reisgeschiedenis; het Frans vanuit haar milieu. Maar ik heb bij anderstalige uitspraken vaak toch het gevoel dat ze niet vertaald worden omdat er eigenlijk heel weinig interessants te lezen staat, als je ze in het Nederlands om zou zetten. En dat was hier vaak ook het geval. Dan liever de aforismen die Rauch bedacht heeft! Ik heb heel veel streepjes in de kantlijn gezet bij mooie, bondige observaties die Veere doet. Zoals:

‘Misschien word ik alleen rustig als iets heftiger is dan ik.’

en

‘Het lichaam liegt niet. Ik ben wat er van mij is overgebleven.’

Je moet me niet uitlachen, maar toen ik voor het eerst de titel en de auteur van dit boek hoorde, dacht ik op de een of andere manier dat het ging om een herontdekte, vertaalde klassieker uit de tweede helft van de vorige eeuw. Elte Rauch? Veere Wachter? Dagboek? Dit klonk als een moderne Het lijden van de jonge Werther. Pas toen ik het boek in handen kreeg, het omdraaide en de bio van de auteur las, kwam ik erachter dat Elte Rauch een Nederlandse auteur is en dat dit boek uit het jaar 2023 stamt.

Enigszins gedesillusioneerd begon ik dus aan Een vrouw met mooie borsten. Desondanks werd ik allesbehalve teleurgesteld. Ik las het grootste gedeelte van de roman in het vliegtuig, en ik vloog dan ook door de roman heen. Het is een geloofwaardig dagboek met genoeg mooi proza, zonder dat het gekunsteld aanvoelt. Veere is cynisch, dan weer kwetsbaar, dan weer boos, dan weer liefdevol. Aan de hand van dit dagboek wordt er een intrigerend portret geschilderd van een vrouw die worstelt met ziekte, ambitie en erotiek.

Ik durf niet goed te zeggen wat mijn perceptie van het boek met mijn leeservaring heeft gedaan. Misschien was het een placebo-effect en kreeg het boek klassieke proporties doordat mijn stomme hoofd dacht dat het een herontdekte klassieker was. Misschien kreeg ik door mijn perceptie te hoge verwachtingen van de roman en is het stiekem nog beter dan ik denk dat het is. In ieder geval: klassieker of niet, Een vrouw met mooie borsten is het lezen waard.

We lezen Een vrouw met mooie borsten vanuit hoofdpersonage Veere Wachter via dagboekfragmenten. De fragmenten zijn redelijk kort en ze worden in zeer grijpbare taal geschreven, waardoor we Veere in korte tijd goed leren kennen.

Het is mooi hoe Veeres ziekte verband houdt met haar liefde voor een vrouw, Janna. Ze beschrijft hoe ze meer en meer naar een vrouw verlangt als ze haar eigen vrouwelijkheid dreigt te verliezen. De afstand die ze daarmee tot zichzelf neemt is pijnlijk en begrijpelijk, het raakt me diep.

En hoewel dit soort elementen me weten te grijpen, raakt de dagboekvorm waarin het boek is geschreven me minder. Ik merk dat bepaalde spreektaal me soms uit het verhaal haalt. Het persoonlijke karakter maakt het tot een sterk verhaal, maar zorgt er op bepaalde momenten ook voor dat ik me soms lastig tot het hoofdpersonage kan verhouden.

Ik vind het mooi dat de tijd een duidelijke rol speelt in het boek; we hebben de tijd die Veere beschrijft en de toekomst of het verleden waar ze vaak mee bezig is, maar ook in praktische zin is een dagboek een fysiek object waarin tijd zichtbaar wordt gemaakt. Bepaalde hoofdstukken zijn langer dan anderen en ook daarin is Veeres gemoed voelbaar. Dit maakt het een rijke vertelling in zowel vorm als inhoud.

In Een vrouw met mooie borsten lezen we het dagboek van Veere Wachter, een vrouw van veertig uit Amsterdam. Veere is een onzekere vrouw die door een obsessie met de jongere Jana zichzelf opnieuw probeert te definiëren. Veere heeft een relatie, waaraan ze af en aan twijfelt. Jana, de zangeres op wie Veere verliefd raakt, is ogenschijnlijk een vrije vogel, en is ambigu in haar signalen naar Veere. Het lijkt erop dat Veere in het begin van haar dagboek steeds meer naar Jana toetrekt, maar later, wanneer Veere een borstkankerdiagnose krijgt, raakt haar liefde voor Jana meer op de achtergrond. Er wordt dan meer geschreven over wat verlangen betekent, en hoe het kan veranderen als je lichaam ziek wordt. Dat wat Veere voor Jana voelt, lijkt dan meer geprojecteerd; alsof het als functie heeft het denken over wat verlangen betekent mogelijk te maken.

De mooiste stukken uit het boek vond ik de beschrijvingen van die geprojecteerde liefde. In één fragment wordt er beschreven wat Veere voor en met Jana wil doen; haar in bad stoppen, wijn voor haar inschenken, haar gedichten voorlezen. De tederheid die Veere voor Jana voelt is in dat stuk tastbaar, en dat raakte me omdat het laat zien dat liefde en verlangens niet ingewikkeld of groots hoeven te zijn. Het dagelijkse samen beleven, elkaar verzorgen, dat is waar liefde, volgens Veere, om draait. Dat was ook het krachtige aan dit boek, door de diagnose raakt het dagelijks leven ontwricht, en in het terugvinden van die rust lijkt Veere zichzelf ook opnieuw te leren kennen.