Een liefde

In Een liefde volgen we de jonge Vince. Vince is een queer jongen die in dit rauwe coming-of-age-verhaal naar zijn plek in de wereld zoekt. Hij weet dat hij homo is, en heeft daar geen problemen mee, wat het verhaal anders maakt dan andere boeken over queerness. Vaak wordt in zulke boeken namelijk het anders-zijn geproblematiseerd, terwijl Vince zichzelf op dat gebied juist goed lijkt te kennen. Vince is juist op zoek naar wie hij is in relatie tot een ander, bijvoorbeeld in verhouding tot de andere queer jongen op school, en in verhouding tot zijn vader. Hij worstelt met vriendschappen, verlangt naar liefde, maar wil niet op datingapps of websites op zoek gaan. Hij wil een romantische, oprechte, overweldigende liefde. Hij wakkert zijn eigen verlangens ook steeds opnieuw aan, bijvoorbeeld door mooie jongens die hij ziet op straat in een schrift te omschrijven. Hij noemt hen zijn gestolen jongens, wat ik heel schattig en poëtisch vind

Wat ik mooi vind aan dit boek is dat Vince een heel eerlijk personage is, op iedere pagina is hij ontwapenend, toont hij wie hij is en hoe hij zich voelt. Ik denk dat adolescentenlezers zich hierdoor goed in hem kunnen verplaatsen. Mede ook door het gebruik van SMS’jes en Instagramposts in het boek, waardoor het verhaal nog extra herkenbaar wordt. Op literair gebied vond ik het boek niet altijd even geslaagd, er kwamen redelijk wat clichés in voor, waardoor ik uit het verhaal gehaald werd. Dit kan overigens ook aan de vertaling hebben gelegen. Die was niet altijd even sterk, vond ik. Er stonden kromme zinnen in en woorden die in het Nederlands niet op die manier worden gebruikt. Ook dit zorgde ervoor dat ik tijdens het lezen soms meer bezig was met de vertaling en formulering, dan met het verhaal.

Toch ben ik blij dat ik even met Vince (en Octavo) mee mocht reizen. Ik heb de twee jongens in mijn hart gesloten.

Arnaud Cathrine durft het aan om de belofte die uit de titel en het omslag spreekt lang op zich te laten wachten. Net toen ik dacht: gaat de liefde nog wel komen? kwam de liefde. En hoe! De intense manier waarop Vince de liefde beleeft (het stiekem boodschappen stoppen in zijn posts op social media, het opblazen van gevoelens tot ze bijna uit elkaar klappen, het paranoïde interpreteren van de gedragingen van zijn geliefde) doen theatraal aan, maar als ik dan ga nadenken, kom ik tot de conclusie: fuck, zo ben ik ook. Ik heb verhalen voor Vuurland geschreven met haar als publiek in mijn achterhoofd.

Ik was geïntrigeerd door de latente rol die de afwezige vaders spelen in het leven van de twee belangrijkste personages, Vince en Octave. Vince kent zijn vader niet, maar voert toch een strijd tegen hem: ‘Dus papa: rust in vrede, waar je ook bent. Het is niet aan jouw afwezigheid te danken dat ik homo ben. Ik neem die verantwoordelijkheid zelf wel op me, dank je vriendelijk.’ Hij is ook steeds bang dat zijn moeder hem aan zijn vader voorstelt, wil niet precies de geschiedenis tussen beiden weten omdat hij genoeg lijkt te hebben aan zijn denkbeeldige, vijandige vader. Weinig verwonderlijk dat Vince verderop terloops Dr. Freud noemt. Het vadercomplex komt tot een hoogtepunt/dieptepunt wanneer Octave aan het einde van het verhaal een radicaal en hartverscheurend besluit neemt dat hij verwezenlijkt door naar zijn vader te trekken! Jammer dat Een liefde geschreven is door een Fransman, anders had ik er voor mijn studie Nederlands zeker een analyse aan willen wijden.

Voeg Sex Education en Heartstopper bij elkaar, stop er een vleugje Édouard Louis bij en voilà: je krijgt Een liefde van de Franse Arnaud Cathrine. Het gaat over de jonge Vince, die op zoek is naar echte liefde. Hij houdt een schrift bij met beschrijvingen van jongens die hij op straat tegenkomt, is groot fan van een Amerikaanse pornoster en gaat ontzettend systematisch te werk wanneer hij erachter probeert te komen of hij een jongen op het lyceum leuk vindt. Tegelijkertijd is hij driftig en ramt hij erop los als iemand hem een mietje of flikker noemt. Dan is er nog Octave, zijn beste vriend, die door het boek heen zorgt voor vreugde, verwarring, verdriet.

Het boek voelde een beetje als een frisse wind. Het heeft bijna 300 pagina’s, maar je bent er zo doorheen. Je volgt het jonge, venijnige geraas van Vince vanuit de ik-persoon, dat onwijs treffend is geschreven in jongerentaal zonder dat het cringey wordt. Daarnaast zien we Whatsappgesprekken, screenshots van Instagram-posts en nog meer grafisch interessante vormen die het verhaal een stuk levendiger maken. Heel af en toe vind je een pagina waarop maar één zin of één woord staat, of een zin in grote letters. Dat zijn de pagina’s die het hardst binnenkomen, die heel mooi weergeven hoe Vince zich op dat moment in het verhaal voelt: dan weer euforisch, dan weer leeg.

Het boek wordt gekwalificeerd als Young Adult, maar eigenlijk vind ik dat die kwalificatie het boek tekortdoet. Ja, het is duidelijk geschreven voor jongeren, maar ik denk dat de thematiek en de zwaarte van sommige delen van de inhoud ook hard aan kunnen komen bij oudere lezers. Het boek is grappig, grof, echt: het katapulteerde ook mij weer terug naar mijn eerste verliefdheid. En volgens mij is het voor niemand een overbodige luxe om die opnieuw te ervaren.

Toen ik de roze, opvallende boekenkaft in mijn handen kreeg, wist ik niet zo goed wat ik moest verwachten. Het was al een tijdje geleden dat ik een Young-Adult boek gelezen had. Centraal in het verhaal staat de jonge Vince. In elke zin, ieder woord lijkt (zijn verlangen naar) de liefde terug te komen. Andere thema’s zijn: zelfontplooiing en de acceptatie van homoseksualiteit.

De auteur, Arnaud Catherine, lijkt niet zoveel moeite te doen om de gedachten van Vince subtiel te brengen. Hierdoor had ik het idee dat ik in het hoofd van Vince kroop, dat ik meeleefde met de ietwat dramatiserende tiener die regelmatig homofobe opmerkingen en nare verwensingen naar zijn hoofd krijgt geslingerd. Aan de andere kant vond ik het soms wel erg recht voor z’n raap. Het boek liet weinig aan mijn verbeelding over.

Kleine details, zoals het liedje: Kid van Eddy de Pretto, en namen van acteurs die Vince adoreerde, benadrukten de Franse setting. Het boek deed hierdoor erg authentiek aan.

Hoewel ik nog niet helemaal zeker weet of ik liefhebber ben van de rauwe, weinig verhullende schrijfstijl, heb ik genoten van het boek! Het verhaal is zonder meer voor jong en oud en, gezien de maatschappelijke relevantie, van alle tijden.

‘Mijn moeder zegt vaak dat je alléén geboren wordt en alléén doodgaat (mijn moeder kan best deprimerend zijn als ze daar zin in heeft): ik voeg daaraan toe dat je tussen de geboorte en dood ook nog de bodemloze eenzaamheid van feestjes hebt.’

De proloog van Een liefde bracht me direct terug naar mijn eigen tienerjaren: de constante mix van verwachting, teleurstelling en ongemak. Inderdaad, voor een zestienjarige voelt elk teken dat je niet normaal bent als ‘een intergalactische ramp’. En dat is niet overdreven. Je hebt geen idee wat er gebeurt, waarom je hier bent, wie je eigenlijk bent.

Vince weet zelf heel goed dat hij nog zoekende is, vooral naar de liefde. Verder lijkt hij het goed te hebben: hij is close met zijn moeder en heeft een paar goede vrienden. Als iemand zijn homo-zijn belachelijk wil maken, ramt hij erop los – hij is zeker van zichzelf en bereid van zich af te bijten. Maar die hunkering naar liefde domineert zijn bestaan. Vince houdt een boekje bij met ‘gestolen jongens’: knappe jongens die hij tegenkomt in de metro en die hij zo op een veilige manier bij zich houdt. Ze aanspreken is een stap te ver, hoezeer het ook in hem broeit van verlangen. Hij wacht smachtend op het moment dat alles klopt.

Arnaud Cathrine heeft de verteltoon van Vince compleet in de vingers en voert die zo consistent door dat het voelt alsof je door het dagboek van de hoofdpersoon bladert. Ook in de aantekeningen, appjes en voetnoten klinkt zijn stem helder door: grappig, eerlijk en intiem.
En dan, heel soms, doorbreekt hij die verteltoon en lezen we over het hoofdpersonage in de derde persoon: ‘Vince kapt ermee. De liefde is niet voor hem weggelegd.’ Dat spel is spannend en daagt je uit om de gebeurtenissen kort van buiten te bekijken. Even uit dat broeierige tienerhoofd – om er daarna direct weer diep in te duiken.

Toen ik Een Liefde van de Franse schrijver Arnaud Cathrine doorbladerde, schrok ik een beetje van de hoeveelheid vormelijke franje in het boek. Nu ben ik niet vies van wat handgeschreven dagboekfragmenten en groot gedrukte quotes (ja, zelfs in het Engels?!) maar het zijn vooral de chatberichten en Instagramposts die me afschrikte. ‘Literatuur voor jongeren, doe maar iets met Instagram want dat vinden ‘ze’ wel leuk, lekker eigentijds.’

Toch begreep ik na een paar hoofdstukken al dat de schrijver een fenomenaal jongerenboek heeft neergepend. En ik geef toe: die chats en Instaposts werken. De zoektocht van hoofdpersonage Vince naar echte liefde leest aanstekelijk en vlot. De vertelstem is goudeerlijk en past bij een personage van vijftien. De humoristische beschrijvingen van klasgenoten, huisfeestjes en ouders brachten me terug naar de middelbare school. Het is jammer dat dit soort boeken in mijn middelbareschooltijd niet in het klaslokaal te vinden waren. Voor elke scholier, ongeacht seksuele oriëntatie, is het een verrijking om in het hoofd van een gay-personage te duiken. Die jeugdliteratuur is er nog te weinig.

Ik geloof wat Vince vertelt en juist de vorm van het boek draagt daaraan bij. Het is haast een naslagwerk van een waargebeurd verhaal. In de voetnoten worden extra gedachten gedeeld en de Insta-updates geven beeld bij de taal. Ik moet toegeven dat ik heb gezocht naar het Instagramaccount @vincegiord: 29 volgers, 0 berichten, een profielfoto van een oudere man die niet lijkt op de Vince die Cathrine beschrijft. Ook @octaveuh, de boezemvriend van Vince, bestaat niet online.

Het had me interessant geleken als de hoofdpersonen uit Een Liefde buiten het boek voortleven op sociale media net als in de internetserie SKAM waar alle personages een eigen Insta-account hebben, maar ook zonder digitale uitbreiding blijft het boek een must-read.

Kortom: steengoede literatuur voor jongeren, met Instagram, want dat vinden ze waarschijnlijk leuk, lekker eigentijds ook.

(gastlezer)
Een liefde moet in iedere mediatheek staan, ik zal maar direct met de conclusie beginnen. Het is een boek dat jongeren serieus neemt in hun zoektocht naar hoe ze zich verhouden tot vrienden en liefdes. De Franse auteur Arnaud Cathrine laat hier de worsteling van de homoseksuele Vince zien die al een tijdje uit de kast is. Eerlijk gezegd vond ik dat verfrissend ten opzichte van andere young adults die homoseksualiteit centraal stellen: het gaat niet om de coming out maar over Vince’s gevoelens. Je krijgt met hem te doen. Enerzijds wordt hij ontzettend kwaad als iemand met ‘flikker’ scheldt, anderzijds schrijft Vince stilletjes verhalen bij mooie jongens in de metro. Soms denkt hij veel na over zijn eigen gedrag, dan weer is hij erg sociaal richting zijn vrienden. Het maakt dat er dynamiek in het verhaal zit, zeker wanneer Vince een relatie krijgt met zijn beste vriend Octave.

Een liefde is van oorsprong Frans en aangezien de tekst soepel loopt, ervaar je de tussenkomst van de vertalers pas op het moment dat zij in enkele voetnoten extra uitleg geven. Het Franse schoolsysteem bijvoorbeeld is nu eenmaal iets anders ingericht en het is wel zo fijn als je dat tijdens het lezen niet eerst hoeft te googelen.

Het boek is speels vormgegeven met Whatsapp-gesprekjes, foto’s en soms slechts enkele regels op een bladzijde. Iets dat naar mijn mening vaker gedurfd mag worden bij uitgeverijen, want zo dwingt de opmaak je tot secuurder lezen en vooral tot je iets laten voelen. De grote “O” op pagina 225 blijkt dan ontzettend krachtig.

Desondanks is mijn algemene indruk overigens dat Cathrine het verhaal nergens té rauw of gekunsteld tranentrekkend maakt. Ik weet verder ook niet of het uitmaakt of je jezelf al dan niet kunt identificeren met Vince. Een liefde voelt gewoon echt.

(gastlezer)
In 1867 al schreef de dichter Piet Paaltjens het geniale gedicht Aan Rika waarin hij de liefde van zijn leven treft in een passerende trein. De eerste twee strofes gaan als volgt:

‘Slechts éénmaal heb ik u gezien. Gij waart
Gezeten in een sneltrein, die de trein
Waar ik mee reed, passeerde in volle vaart.
De kennismaking kon niet korter zijn.

En toch, zij duurde lang genoeg om mij,
Het eindloos levenspad met fletse lach
Te doen vervolgen. Ach! geen enkel blij
Glimlachje liet ik meer, sinds ik u zag.’

Bij het schrijven van de recensie over het boek Een liefde moest ik denken aan dit gedicht. Piet Paaltjens is een van de dichters die tot de stroming van de Romantiek behoort. En alhoewel hij in sommige gedichten de grote gevoelens rondom de liefde bespotte, was diezelfde ware liefde ook hetgeen waar hij naar verlangde.

Voor de vijftienjarige Vince geldt hetzelfde. Ondanks dat hij bij tijd en wijle weinig gevoelig kan zijn (zo wordt het zelfs in het boek benoemd), is hij op zoek naar die grote en verheven liefde. Daartoe probeert hij van alles, maar uiteindelijk blijkt dat die ware liefde heel dichtbij is.

Als dé liefde er eenmaal is, wordt Vince verscheurd door tegenstrijdige gevoelens. Het is alles wat hij altijd al gezocht heeft, maar tegelijkertijd maakt het hem kapot. De jongen blijkt een ware Romanticus te zijn en zijn verlangens blijken niet geheel overeen te komen met de werkelijkheid. Hij ervaart werkelijk Weltschmerz.

Soms vond ik de gevoelens wat groot voor een vijftienjarige en tegelijkertijd ook weer niet: kennen we allemaal niet het verlangen naar een grootse liefde in deze periode van ons leven? Alhoewel niet alle fragmenten hadden gehoeven van mij, omdat ik het soms wat vulgair vond, maakt Een liefde indruk en dan met name door de overeenkomsten met de Romantiek die in deze Young Adult een toch weer andere invulling krijgt.

Een liefde is het boek dat ik tien jaar geleden had willen lezen. Het hoofdpersonage, Vince, lijkt op de jongen die ik op mijn zestiende was: een jongen die barst van verlangen, geilheid en sentimentaliteit, wild en kwaad, maar vooral in een constante staat van enorme verliefdheid. Op jongens op straat, op zijn vrienden, op pornosterren, op nagenoeg iedere onbereikbare jongen die je tegen het lijf kan lopen. 

Maar een Vince, een fictionele versie van mezelf, was er toen nog niet. Of althans, ik kende er geen en moest het daarom doen met andere homoseksuele liefdesverhalen. Via YouTube keek ik compilaties van verschillende soaps met gay plotlines, zoals Luke en Naoh uit As The World Turns, Lucas en Edwin uit Goede Tijden, Slechte Tijden en mijn persoonlijke favoriet, Roman en Deniz uit het Duitse Alles was zählt. Inmiddels had ik Duits op school al laten vallen, maar voor de gruwelijk knappe Deniz was ik wel bereid me weer in de taal onder te dompelen. 

Deze verhaallijnen delen een vergelijkbaar narratief: een openlijk homoseksueel personage wordt verliefd op een – tot dan toe – heteroseksuele man, ontvangt mixed signals over de vraag of die liefde wederzijds is en dan startte mijn favoriete deel: een tergend trage dans om elkaar, de eerste aanraking, de kus, de ontkenning, de beard en uiteindelijk de samenkomst, eventueel nog geproblematiseerd door homofobe familieleden van de kersverse homoseksuele man. En natuurlijk houdt de liefde niet eindeloos stand. We hebben het hier immers over soaps. De personages moeten verplicht van partners wisselen en omdat er vaak geen andere vaste homoseksuele personages in een soap zitten, wordt een van de homoseksuele personages eruit geschreven. Wat moet je immers met twee van zo’n types als je ze al tien keer uit elkaar hebt gehaald en weer hebt samengebracht?

Dit narratief is ook de afgelopen jaren nog populair op het grote en kleine doek. Denk aan Call Me By Your Name en, heel recent, Heartstopper. In grote lijnen volgt ook Een liefde dit plot, maar hier gebeurt iets anders. Voor het eerst heb ik het gevoel dat een verhaal over een ontluikende homoseksuele liefde meer is dan dat. In Vince vinden we een personage dat nog zoveel andere dingen is dan alleen hopeloos verliefd (al is hij dat zeker ook!). Hij is realistisch, volledig: hij is out, maar houdt er een complexe verhouding met zijn omgeving op na, hij heeft favoriete films en boeken, heeft een rijke innerlijke wereld en hij fantaseert over seks en kijkt porno. Hij houdt er zelfs een enorme fascinatie voor twink pornoster Oliver Saxon op na, zoals (durf ik te stellen) iedere homoseksuele tiener in de eenentwintigste eeuw. Dat realisme is verfrissend. Want hoewel ik genoot van de zoetsappigheid van een serie als Heartstopper, bekroop me daar toch het gevoel dat de veilige, geromantiseerde vertelling niet voor mij bedoeld was, maar voor een vrouwelijk, heteroseksueel publiek dat graag wegzwijmelt bij een homoseksueel liefdesverhaal en queer personages niet per se in al hun volledigheid en geilheid hoeft te zien. 

De wijze waarop Arnaud Catherine zijn hoofdpersonage uitdiept, hem inkleurt en daarbij durft om buiten de lijntjes van literaire (Young Adult-)conventies te krassen maakt dit boek zo speciaal. Alles aan dit boek is lekker brutaal, zowel de vorm (Instagram-berichten, foto’s, whatsappjes en typografische uitspattingen) als de taal (grof, expliciet, seksueel), precies zoals je van een zestienjarige verteller zou verwachten. En zoals je een zestienjarige (queer) lezer gunt.